Bankdan və ya digər maliyyə institutundan borc götürdüyünüz zaman buna kredit deyilir. Belə kreditlər xüsusi ödəniş qrafikləri ilə verilir. Kredit müqaviləsinin müddəti bitdikdən sonra isə kredit dərəcəsi üzrə faizlər daxil olmaqla, bütün məbləği tam ödəmək lazımdır.
Kredit Tarixçəsi
Artıq qədim zamanlarda (3000 ildən çox əvvəl) insanlar kredit vermənin nə qədər faydalı və rahat ola biləcəyini başa düşdülər. Qədim Misirdə, Babildə və Assuriyada faizlə pul borc götürülə bilərdi. Üstəlik, kredit şərtləri bir neçə min il əvvəl çox sərt idi. Krediti vaxtında ödəyə bilməyən borc alan kreditorunun quluna çevrilir. O vaxtlar kreditlər əsasən yaşamaq üçün götürülürdü. Məsələn, kəndlinin taxıl almaq və ailəsini ərzaqla təmin etmək imkanı olsun. Və ya digər şəxsi həyati ehtiyaclar üçün kreditlər idi.
Qədim dövrlərdə kreditin tarixi bir qədər dəyişib. Bəşər sivilizasiyasının bu dövründə məbədlər məhsul çatışmazlığı halında ehtiyat fond kimi çıxış edərək əsas kreditorlara çevrildilər. Qədim Romada borc dəliyi adlanan borc vermə təcrübəsi də var idi. Borcalan borcunu ödəyə bilməsə, onu bir ay çuxura saldılar. Əgər bu ay ərzində qohumları gəlib onun üçün borcunu ödəməsələr, borc alan şəxs üç il borc verənin quluna çevrilir. Eyni dövrdə kreditlər təkcə şəxsi ehtiyaclar üçün deyil, həm də ticarəti maliyyə cəhətdən dəstəkləmək üçün getdikcə daha çox alınırdı.
Orta əsrlərdə kilsə rəhbərliyi borcları günahkar bir təcrübə hesab edərək fəal şəkildə qarşı çıxırdı. 1179-cu ildə Papa III Aleksandr hətta faizlə kreditlərin verilməsinə qadağa qoydu. Əgər bu qadağa pozulsa, onlar kilsədən xaric oluna bilərdilər ki, bu da o dövrdə çox ciddi cəza idi. Və 1274-cü ildə Papa Qriqori X dövlətdən borc vermə qadağasını pozanların hamısını tamamilə qovmaq qərarına gəldi. Lakin bu məhdudiyyətlərdən heç nə alınmadı, çünki standart kreditlər əvəzinə veksellərdən istifadə olunmağa başlandı. Nəticədə mənfəət pul verməklə deyil, qiymətli kağızların ticarəti ilə alınmağa başladı. XIV əsrdən başlayaraq, bir əsrdən çox müddətə Avropa dövlətlərində veksellərdən istifadə olunmağa davam etdi.
İlk kommersiya bankları Avropada 16-cı əsrdə yaranıb. O vaxta qədər kilsənin dövlətə təsiri o qədər də güclü deyildi, yəni faizlə kredit verən maliyyə təşkilatlarının yaranmasına heç nə mane olmurdu. Hakimiyyət kreditləşmə praktikasını qadağan etməyə çalışmadı, əksinə, icazə verilən maksimum faiz dərəcəsini təyin etməklə bu sistemi tənzimləməyə çalışdı. Və yavaş-yavaş dərəcə aşağı və aşağı oldu. Əvvəlcə illik 10% müəyyən edilmişdi, sonra 6%-ə enmişdir. Və bu, bütün Avropa ölkələrində baş verib. Bu, daha çox zadəganların maraqları üçün edilirdi, onların nümayəndələri tez-tez dəbdəbəli əşyalar almaq və ya bir növ daxili hərbi münaqişəyə başlamaq üçün borc almağa başladılar.
Sənaye inqilabı zamanı kreditləşmə müasir kreditləşməyə mümkün qədər oxşar oldu. Sələmçilərin əvəzinə filiallar şəbəkəsi olan tam hüquqlu kommersiya bankları meydana çıxdı. İkinci Dünya Müharibəsinin sonunda isə banklar özəl kredit bazarını inkişaf etdirməyə başladığı üçün istehlak kreditləşməsi aktiv şəkildə inkişaf etməyə başladı.
Maraqlı faktlar
- İlk kredit qanunu Babil kralı Hammurabi tərəfindən qəbul edilmişdir. Bu fərmana əsasən, borcalandan kredit məbləğinin üçdə birindən çox olmayan faiz götürmək mümkün idi. Əgər borc verən bu qaydanı pozarsa, ondan borcalana bütün borcun ödənilməsi tələb oluna bilər.
- Üç muşketyorun və bir sıra başqa kitabların müəllifi olan məşhur yazıçı Aleksandr Düma vaxtilə "əbədi borclu" ləqəbini almışdı. 1852-ci ildə Paris məhkəməsi 53 kreditorun tələblərini qəbul etdi, borcun ümumi məbləği 107 min frank idi. Lakin yazıçının özü çox da vecinə deyil, o, Brüsselə qaça bilib.
- Kvakiutl hindularının öz adlarını vəd etmək təcrübəsi idi. Və kredit qaytarılana qədər heç kim borcalana adı ilə müraciət etməməlidir.
- İtaliyada parmesanla təminatla kredit verən bir bank var. Nəzərə alsaq ki, zaman keçdikcə bu pendir yalnız bahalaşır, belə bir girov bank üçün kifayət qədər faydalıdır.
- İstehlak krediti üçün ilk reklam 1730-cu ildə amerikalı Kristof Tornton tərəfindən icad edilmişdir. O, mebel satdı və müştərilərin hamısını birdən deyil, satın aldıqdan sonra həftədə bir dəfə ödəmək imkanını təbliğ etdi.
Müasir dünyada kreditlər iqtisadiyyatın əsasını təşkil edir. Ev və avtomobil almaq, təhsil haqqını ödəmək və bir çox digər istehlak xərcləri faizlə kreditlərin alınması yolu ilə həyata keçirilir. Biznesdə və istehsalatda isə kreditlərsiz şirkətin dinamik inkişafına nail olmaq mümkün deyil. Ona görə də indiki zamanda və gələcəkdə də olacaq kreditlər var, onlarsız dünya iqtisadiyyatı daha ayaqda qala bilməyəcək.
